Locatie
Peereboom, Opperwoud en De Nes (PON) zijn deelgebieden van Waterland-Oost, een waterrijk laagveengebied. Het wordt begrensd door de Zeedijk, het Dijkeinde en diverse sloten en bestaat grotendeels uit open grasland, afgewisseld met rietlanden en enkele meertjes.
In 1990 heeft de rijksoverheid het Natuurnetwerk Nederland (NNN) ingesteld. De provincie kreeg de taak dit netwerk in Noord-Holland te realiseren. Geadviseerd werd de relatief natte kuststrook langs het Markermeer ten oosten van het Goudriaankanaal als NNN te begrenzen. Dat leek logisch omdat grote delen daarvan al een natuurfunctie hadden en in eigendom waren van Staatsbosbeheer en omdat er relatief veel weidevogels zaten. Het PON-gebied ligt in deze zone. Op 21 juni 2021 is de NNN-begrenzing vastgesteld.
Focus op natuur
Het PON-gebied werd jarenlang als landbouwgrond gebruikt, deels onder pachtcontracten met Staasbosbeheer en de diaconie. Waterpeilen werden steeds een beetje verlaagd en er werd mest uitgereden. De diversiteit in planten en dieren en de waterkwaliteit namen af. Ook het aantal weidevogels ging omlaag. De droogte en bodemdaling leidde tot extra uitstoot van broeikasgassen.
Om de natuur daadwerkelijk prioriteit te geven zal het PON-gebied voortaan uitsluitend voor natuurbeheer worden ingezet. Agrarisch gebruik blijft beperkt tot activiteiten die de natuur ten goede komen.
Complex en tijdrovend proces
Het begon met het maken van een ecologisch advies voor heel Waterland-Oost door een extern adviesbureau. Wij schreven daar al eerder over. In opdracht van de provincie werd de agrarische visie geschreven, te vinden bij de provincie. Boeren waren ongerust. Uiteindelijk is de provincie met alle grondeigenaren en gebruikers afzonderlijk om de tafel gaan zitten. Door één op één gesprekken kon het project uiteindelijk worden voortgetrokken. Belanghebbenden zijn over hun eigen schaduw gestapt en hopelijk leidt dat tot een win-win situatie voor iedereen. Grondeigenaren krijgen compensatie voor afwaardering van hun grond naar natuur en een beheersubsidie. Boeren die grond pachten van Staatsbosbeheer kunnen deze onder voorwaarden gebruiken voor beweiding en voor hun mestboekhouding. Verder ontvangen ze mogelijk een premie per hectare uit Brussel.
Natuurdoelen
Het doel is het creëren van een optimaal leefgebied voor weidevogels: een aaneengesloten, open, kruidenrijk natuurgebied met plas-dras zones. Het verbreden van de greppels helpt water gelijkmatiger te verdelen, waardoor de bodem minder snel daalt en er gedurende het hele jaar vochtige oevers zijn voor o.a. insecten, kikkers, padden, kleine zoogdieren en vissen. Er zullen daar vegetaties ontstaan, die botanisch op bloemrijke hooilanden lijken.
Naast meer weidevogels, wordt o.a. ingezet op moerasvogels, trekvogels, de ringslang en Noordse woelmuis. Voor vissen worden paai- en opgroeimogelijkheden verbeterd, als onderdeel van het ecosysteem rond het Markermeer.
Twee pilots onderzoeken hoe de waterhuishouding kan worden verbeterd:
- Inundatie (tijdelijk onder water zetten) van een deel van Peereboom in de winter en het vroege voorjaar. Daarmee wordt een paaihabitat voor vissen beoogt èn een plas-dras habitat voor weidevogels.
- Het verbreden van greppels in Opperwoud.
Daarnaast werkt Rijkswaterstaat aan een verbinding tussen De Nes en het Markermeer, wat regelmatig tot overstroming van De Nes zal leiden. Dit levert een divers landschap op van open water, slikkige zones en vochtig grasland.
De precieze doelen en het uit te voeren beheer zijn te lezen in het beheerplan.
Waterkwaliteit
De huidige waterkwaliteit is matig tot onvoldoende, mede door jarenlange bemesting en veenafbraak. Hoewel maatregelen zoals natuurvriendelijke oevers en minder bemesting verbetering beloven, zullen de KRW-normen waarschijnlijk niet worden gehaald in 2027. Het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier blijft verantwoordelijk voor verdere verbeteringen.
Stap in goede richting
De SBW is blij dat de provincie, grondeigenaren en agrariërs overeenstemming hebben bereikt en dat de pilots in het PON-gebied van start zijn gegaan. Als deze succesvol zijn, zullen de maatregelen in Peereboom en Opperwoud verder worden uitgerold en mogelijk ook in andere gebieden worden toegepast.
Hoewel er nog veel werk te doen is om alle NNN-gebieden te realiseren, is deze stap een belangrijk begin. Meer informatie over de plannen in Waterland-Oost vindt u hier.