September 2019 - Nu het herfst is, nu de mist ‘s morgens over de velden ligt, nu je de ruggen van de koeien soms boven de nevel ziet uitsteken, nu je ‘s avonds de eerste haardgeuren ruikt en de ganzen weer hoort overtrekken, nu je ‘s nachts als je huiswaarts rijdt in de regen weleens een kikker over het natte asfalt ziet hoppen, en soms ziet stoppen, en soms als een dood hoopje op het wegdek ziet liggen, komt het voor dat je van ver over de weilanden een geluid hoort dat eigenlijk te opgewekt klinkt voor deze tijd van het jaar.
Het geluid klinkt als: wu-liep? Het klinkt vragend, met de klemtoon op liep.
Wat klemtoon en intonatie betreft is het net een buurtbewoner die de achterdeur opendoet en naar binnen roept: Hallo? Is er iemand? Het is de vraag naar een bekende afwezige: je weet wie je zoekt, jij weet dat hij er moet zijn, je kunt hem alleen even niet zien.
Onomatopee
De bron van wu-liep is de wulp, genoemd naar het geluid dat hij maakt.
Op dezelfde manier kwamen de koekoek, de kievit, de kraai en de grutto aan hun naam. Dit fenomeen – een dier of ding dat de naam draagt van zijn eigen geluid – wordt ook wel onomatopee genoemd.
De wulp is onze grootste steltloper. Hij heeft een opvallende gebogen snavel. Er is een ezelsbruggetje om dat te onthouden: De wulp kijkt naar eigen gulp.”
Wulp Foto: Dirk-Jan van Roest
Doortrekkers
Nederland is een belangrijk land voor de wulp. Zo belangrijk, dat Sovon (Vogelonderzoek Nederland) en de Vogelbescherming 2019 hebben uitgeroepen tot het jaar van de wulp.
Zo’n 4.300 paar wulpen broedt jaarlijks in ons land, meestal in graslanden in het oosten en zuiden van het land. Na het broedseizoen vertrekken deze wulpen naar zuidwest-Europa en Engeland. Ze worden afgelost door grote aantallen wulpen uit Noord-Europa en Rusland, die hier komen overwinteren. In de winter zijn er soms wel 200.000 wulpen in Nederland.
Deze overwinteraars zitten juist in de kustgebieden en in de graslanden in het westen van het land. Grote kans dus dat de wulpen in Waterland doortrekkers en overwinteraars zijn.
Rode Lijst
De wulp staat op de Rode Lijst. Dat betekent dat het niet goed gaat met deze vogel.
Sinds de jaren tachtig is de wulp als broedvogel met bijna 50 procent afgenomen. De groep waartoe de wulp behoort, de Numeniini, omvat de meest bedreigde vogels van onze planeet. Twee soorten wulpen zijn waarschijnlijk al uitgestorven: de dunbekwulp en de eskimowulp. Ook grutto’s behoren tot deze groep.
Er is iemand
Op het boerenland achter mijn huis hoor ik ’s morgens en ’s avonds de wulpen roepen. Wu-liep? De mist hangt over de velden. Misschien kunnen ze elkaar niet goed zien in die nevel. Misschien roepen ze elkaar. Hallo? Is daar iemand? Wat mij treft, is die opgewekte toon. Dat vertrouwen dat er een andere wulp is. Dat er antwoord zal komen. Dat er altijd andere wulpen zullen zijn.
Hopelijk gaan we de dag niet meemaken dat de roep van de wulp onbeantwoord blijft. Dat de opgewekte roep verandert in dat andere geluidje van de wulp: een treurig, melancholiek, vragend liep? Als een kind dat zijn moeder zoekt en er eigenlijk niet meer in gelooft. Omdat hij al dagen alleen is. Omdat er niemand meer is. Omdat hij alleen is overgebleven. Dat zou de herfst ondraaglijk maken.
Anne Sanderling
Bij het schrijven van deze tekst is gebruikgemaakt van we websites van Sovon en de Vogelbescherming. De verschillende geluiden van de wulp zijn te beluisteren op de wulp-pagina van de Vogelbescherming. Het kleine, melancholische geluidje ‘liep?’ staat er niet bij. Daarvoor moet u in Waterland komen luisteren. De licentievrije foto is gevonden op internet en gemaakt door Dirk-Jan van Roest.