Gemeenteraadsverkiezingen 2026

12 augustus 2025 - De gemeenteraadsverkiezingen zijn op 18 maart 2026. Nu al wordt er achter de schermen gewerkt aan verkiezingsprogramma’s. Woningbouw zal waarschijnlijk het belangrijkste thema zijn. Stichting Behoud Waterland (SBW) heeft daarover ideeën omdat nieuwbouw (helaas) vaak hand in hand gaat met bouwen in het veelal beschermde groen in de regio Waterland. SBW denkt om die reden actief mee over (natuur- en landschapsvriendelijke) alternatieven. Denk daarbij aan het beter benutten van bestaande gebouwen. Daarmee wordt in buurten geïnvesteerd en voorkomen dat het landschap onnodig wordt opgeofferd. Groen is simpelweg de beste investering voor een gezonde en leefbare omgeving.

Koester waardevolle groene ruimte

Diverse woningbouwplannen leggen druk op het karakteristieke open landschap in Waterland. De gemeente heeft een sleutelrol om te zorgen voor voldoende woningen en een gezonde leefomgeving. Iedereen heeft het over de woningnood; maar daardoor lijkt er soms minder kritisch gekeken te worden naar het nut en de noodzaak van woningbouwplannen in het groen. Het ene na het andere bouwplan wordt ontwikkeld, zodat er inmiddels meer plannen zijn dan nodig. Tegelijk kan een beter gebruik van bestaande gebouwen ook veel verschil maken. Dat voorkomt dat onnodig in weilanden wordt gebouwd. Deze weilanden zijn immers hard nodig voor extensivering van de landbouw, de weidevogels en herstel van de natuur en biodiversiteit. Ze zijn cruciaal voor het behoud van het Waterlandse landschap, waarvoor SBW zich hard maakt.

Extra woonruimte in gebouwen en opwaardering buurt

Een ander voordeel van betere benutting van bestaande gebouwen en het creëren van extra woonruimte is dat in bestaande buurten wordt geïnvesteerd. Het is een kans voor opwaardering van een buurt, bijvoorbeeld via herinrichting van de openbare ruimte, vergroening en upgrade van het straatbeeld. Bovendien zorgt het voor vergroting van het draagvlak voor voorzieningen. Dit draagvlak is sterk afgenomen door de jarenlange gezinsverdunning; in Noord-Holland bestaat inmiddels 44 procent van alle huishoudens uit één persoon (p. 34 Bevolkingsprognose Noord-Holland 2024-2050)! Dat komt niet alleen door de enorme vergrijzing, maar ook omdat steeds meer mensen graag alleen willen (blijven) wonen. Er zijn minder nieuwe gezinswoningen nodig, want die staan er al genoeg. Wij verwijzen in dit verband naar de leidraad ‘Bouw in de buurt’ van het College van Rijksadviseurs. Dit college legt daarin uit dat in de buurt bouwen ons niet alleen helpt aan honderdduizenden nieuwe woningen, maar dat het ook de leefbaarheid van de bestaande woningen optilt. Duurzamer kan het niet.

Actieplan beter benutting bestaande gebouwen

Vanwege deze twee belangrijke redenen (die bepalend zijn voor het behouden van de verder kenmerkende openheid van Waterland), hoopt SBW dat iedere gemeente een actieplan voor het beter benutten van bestaande gebouwen maakt. In Nederland zijn daarin ruim één miljoen woningen te maken. SBW pleit ervoor dat in dit plan in ieder geval de volgende acties worden opgenomen, zodat er in buurten wordt geïnvesteerd en er minder druk op bouwen in het groen komt te liggen:

1. Aanpak van de leegstand: eigenaren zijn verplicht de leegstand van woningen en andere gebouwen te melden en te verantwoorden. In bijvoorbeeld de gemeente Edam-Volendam staan 600 woningen leeg en in Purmerend 1.100 woningen (p. 52 RIGO - De woningbehoefte in de MRA en Noord-Holland Noord). Daarvoor wordt een leegstandsverordening vastgesteld. Transformatie van gebouwen naar woningen wordt gestimuleerd evenals het wonen boven winkels;
2. Bevorderen van de doorstroming: dat zorgt ervoor dat huishoudens verhuizen naar een woning die beter bij hun levensfase of woonbehoefte past, waardoor hun oude woning vrijkomt voor een nieuw huishouden, bijvoorbeeld een jong gezin. Het zorgt voor dynamiek op de woningmarkt, die veel mensen ten goede komt;
3. Stimuleren van optopping: het toevoegen van extra woonlagen bovenop bestaande gebouwen maakt het mogelijk binnen de bebouwde kom nieuwe woningen te realiseren zonder extra ruimtebeslag;
4. Stimuleren van woningsplitsing en woningdelen: dit maakt het mogelijk extra woonruimte te creëren voor kleinere huishoudens en nieuwe doelgroepen. Denk aan studenten, starters, jongeren en statushouders. De regelgeving zal worden versoepeld en een splitsingscoach zal kunnen worden ingezet.

Natuurinclusieve woningbouw

Ook is SBW een groot voorstander dat er bij de bouw van nieuwe woningen meer rekening wordt gehouden met flora en fauna. Dat draagt bij aan een gezonde, klimaatbestendige leefomgeving voor mens en dier. Zie bijvoorbeeld de agenda Natuurinclusief 2.0 voor meer informatie en de praktijkgids Natuurinclusief Ontwikkelen.

Nieuwe woonvormen

Gelet op de vergrijzing, toenemende behoefte om alleen te wonen en stijgende prijzen komt ook regelmatig de vraag naar nieuwe oplossingen. Mensen nemen het initiatief om samen woningen te bouwen, waarbij ruimtes worden gedeeld en te zorgen voor een prettige woonomgeving. Deze initiatieven zorgen voor vernieuwing in woonvormen en dragen bij aan de leefbaarheid in de buurt, aan de betaalbaarheid, aan minder ruimtebeslag en aan het langer zelfstandig wonen. SBW pleit ervoor in verkiezingsprogramma’s op te nemen dat deze initiatieven door de gemeente worden vergemakkelijkt. Het is immers een duurzame oplossing.

Gezond en groen landelijk gebied

Een groene, stille en schone leefomgeving draagt bij aan onze gezondheid, biodiversiteit en ons welzijn. Wij maken ons sterk voor een duurzaam, natuurinclusief buitengebied dat toekomst biedt aan zowel mens als dier. Daarom stelt SBW voor dat de gemeente zich o.a. inzet voor:

• Een robuust landschap, dat bestand is tegen klimaatverandering, met water- en bodem sturend beleid als uitgangspunt bij nieuwe ontwikkelingen;
• De aanleg van (buffer)zones tussen landbouw- en natuurgebieden en groenblauwe corridors met natuurgebieden, die natuurgericht worden beheerd;
• Het stimuleren van natuurinclusieve kringlooplandbouw en van korte keten initiatieven (door subsidies te verlenen en een adviserende en ondersteunende rol aan te nemen);
• Alleen uitbreiding van of nieuwe (agrarische) activiteiten als dit het beheer van het landschap en de natuurwaarden aantoonbaar duurzaam versterkt;
• Bescherming van de leefgebieden van weidevogels via zorgvuldig ruimtelijk beleid en vergunningverlening. Hoge waterpeilen, openheid en het verwijderen van bosjes en opgaande begroeiing of laanbeplanting hebben daarop een gunstig effect evenals beperking van recreatie in het broedseizoen;

Behoud cultuurlandschappen en leefbaarheid

Verder vindt SBW het behoud van onze cultuurlandschappen belangrijk. Zij bepalen het gezicht van onze regio, zijn belangrijk voor onze identiteit en trekken jaarlijks vele bezoekers. De gemeente zou zich om die reden o.a. moeten inzetten voor:

• Het beschermen van cultuurhistorische waarden, waaronder openheid, (beschermde) stads- en dorpsgezichten en oude middeleeuwse verkavelingssloten, via zorgvuldig ruimtelijk beleid en vergunningverlening;
• Voorrang voor binnenstedelijke woningbouwlocaties boven bouwen in het buitengebied, om aantasting van het landschap te voorkomen. Binnenstedelijk bouwen biedt veelal een meer duurzame, snellere en goedkopere oplossing voor de wooncrisis dan nieuwbouw in weilanden. Alleen waar echt nodig, wordt gekozen voor weilanden (die bovendien geen beschermde status hebben en waar nieuwbouw geen grote negatieve impact heeft op de landschappelijke kwaliteit en natuurgebieden);
• Investering in buurtbussen en ontmoetingsplekken in samenwerking met bewoners. Dit draagt meer bij aan versterking van de leefbaarheid in het landelijk gebied dan nieuwbouw van woningen. Het bouwen van straatjes erbij helpt niet tegen het verdwijnen van voorzieningen als scholen en buurtwinkels. Deze verdwijnen immers door schaalvergroting en omdat bewoners elders werken en daar hun boodschappen doen;
• Aansluiting van de energietransitie op landschappelijke kwaliteit: zonnepanelen op daken en kleine windmolens op erven, geen grote windturbines in open en kleinschalige landschappen. De gemeente is tegen nieuwe bovengrondse hoogspanningsleidingen in Waterland, maar zet zich in voor ondergrondse alternatieven of tracés buiten beschermde landschappen en natuur.

Verkiezingsprogramma’s

SBW heeft bovengenoemde suggesties en nog enkele andere naar alle gemeenteraadsfracties gestuurd. Zij zal met hen contact opnemen om van gedachten te wisselen over de opname daarvan in hun verkiezingsprogramma’s. Wij houden u daarvan op de hoogte.